Aneta Saleem dla Sport Analytics przygotowała znakomitą historię żeńskiej piłki nożnej. Zachęcamy do zapoznania się z lekturą! Warto wiedzieć jak, gdzie i dlaczego to wszystko się zaczęło 😉  (www.sportanalytics.pl)

 

Profesjonalna i amatorska piłka nożna to tradycyjnie męski sport. Została zorganizowana przez mężczyzn, jest grana w większości przez mężczyzn i, na ogół, wspierana głównie przez mężczyzn. Według socjologa Ramóna Llopis Goiga, liczne badania naukowe dowiodły, że kobiety:

 

"znacznie zwiększyły swój udział w świecie sportu w XX wieku. Wyjątkiem stanowi piłka nożna. Liczba kobiet oglądających i biorących udział w meczach piłki nożnej jest dużo niższa od liczby mężczyzn[…] Piłka nożna jest nadal uważana za zdecydowanie męską dyscyplinę. "  

 

Taka jest niestety powszechna opinia, natomiast fakty wskazują na zupełnie odwrotny trend –współcześnie kobieca piłka nożna jest jednym z najszybciej rozwijających się dyscyplin sportowych na świecie. Liczba zarejestrowanych graczy płci żeńskiej przekroczyła obecnie liczbę 28 milionów dziewczyn i kobiet grających w piłkę nożną na całym świecie. Ponadto, dyscyplina ta zyskuje coraz to większe wsparcie finansowe, które owocuje rozwojem profesjonalnych klubów w wielu krajach na całym świecie oraz większym zainteresowaniem tą dyscypliną w żeńskim wydaniu w mediach. Nadal jednak pozostaje w mniejszości jeśli chodzi o liczbę profesjonalnych zespołów piłkarskich – wśród 136 krajów z listy FIFA zaledwie 23 posiada żeński zespół. 

 

Kobiety wykazały rosnące zainteresowaniem sportem (w tym piłką nożną) w ostatniej dekadzie oraz stały się znaczącymi widownią transmisji sportowych i uczestnikami zajęć sportowych. Dla przykładu w Niemczech od czasów UEFA EURO 2008 to kobiety stanowią większość widzów oglądających mecze drużyny narodowej.

Na najwyższym szczeblu decyzyjnym organizacji piłkarskich, reprezentantki płci pięknej pojawiły się dopiero w ostatnich latach. Była niemiecka piłkarka Stephanie Jones jest obecnie nowym ambasadorem UEFA dla kobiecej piłki nożnej, a Karen Espelund z Norwegii została pierwszą kobietą w zespole Komitetu Wykonawczego UEFA (od marca 2011).

 

Początki

 

Kobiety grały w piłkę nożną od samych początków powstania tej gry. Istnieją dowody wskazujące na udział kobiet w starożytnej wersji tego sportu (Tsu Chu), w okresie panowania dynastii Han (25-220 n.e.). W Europie prawdopodobne jest, że już w XII wieku francuskie kobiety grały w piłkę nożną – w ramach ówczesnej popularności gier ludowych. W 18 w. mecze kobiet były jednym z lokalnych zwyczajów weselnych w Szkocji. Niezamężne kobiety grały przeciwko mężatkom, a oglądający te meczy kawalerowie, wybierali sobie narzeczone na podstawie umiejętności piłkarskich uczestniczących w grze kobiet… Pierwszy współczesny mecz kobiet zorganizowany przez Szkocki Związek Piłki Nożnej odbył się w 1892 roku w Glasgow. W Anglii pierwszy mecz piłki nożnej kobiet odbył się w 1895 roku. Pionierka angielskiego kobiecego futbolu, Nettie Honeyball stworzyła pierwszy w Europie profesjonalny żeński zespół piłkarski (British Ladies Football Club) w Anglii, w roku 1984. 

 

Katalizatorem większych zmian była I Wojna Światowa. Płeć żeńska udowodniła, że z powodzeniem może zastąpić mężczyzn w wielu dziedzinach dotychczas przypisanych wyłącznie płci męskiej. Dzięki tej zamianie ról pozycja kobiet w społeczeństwie została znacznie wzmocniona. To wtedy Dick, fabryka Kerr w Preston (Anglia) zorganizowała pionierski zespół piłkarski kobiet – Dick, Kerr’s Ladies FC, który grał nieomal przez kolejne pięćdziesiąt lat (w latach 1917-1965). W 1921 r. Football Association zakazał kobietom gry w piłkę nożną, uważając że: “…the game of football is quite unsuitable for females and ought not to be encouraged." (gra w piłkę nożną jest nieodpowiednia dla kobiet i nie powinna być wspierana). Zakaz ten został zniesiony dopiero po 50 latach, w 1971 r. W 1986 roku FIFA zaczęła się interesować sprawami kobiecego futbolu, po tym jak Ellen Wille, z Norweskiego Związku Piłki Nożnej, poruszyła temat Mistrzostw Świata na kongresie FIFA w Mexico City. Obecnie kobiety rywalizują w piłce nożnej zarówno w ligach krajowych jak i turniejach światowych.

 

Międzynarodowe turnieje piłki nożnej kobiet

 

Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej (FIFA World’s Cup)

 

Najbardziej prestiżowym wśród międzynarodowych turniejów piłki nożnej, wyłaniający mistrza świata wśród drużyn narodowych kobiet, jest FIFA Women’s World Cup (Puchar Świata Kobiet). Turniej ten jest organizowany przez Fédération Internationale de Football Association (FIFA) i odbywa się co cztery lata.  Puchar w turnieju inauguracyjnym w roku 1991 (zorganizowany w Chinach) zdobyły Stany Zjednoczone. Obecnie Puchar Świata jest w rękach Japonek, które wygrały go w 2011 roku – podczas zawodów zorganizowanych w Niemczech. Tegoroczny, siódmy w historii Turniej Pucharu Świata Kobiet, odbędzie w Kanadzie, w dniach od 6 czerwca do 5 lipca. Do finału FIFA zakwalifikowało się w tym roku 8 krajów europejskich: Anglia, Francja, Niemcy, Holandia, Norwegia, Hiszpania, Szwecja i Szwajcaria. 

 

Tab. Finałowe mecze Pucharu Świata Kobiet (FIFA)

Rok	Wyniki
1991	USA	2	Norwegia	1
1995	Norwegia	2	Niemcy	0
1999	USA*	0	Chiny	0
2003	Niemcy	2	Szwecja	1
2007	Niemcy	2	Brazylia	0
2011	Japonia*	2	USA	2

*zwycięstwo  w karnych

Źródło: Britannica Online

 

 

Igrzyska Olimpijskie

 

Piłka nożna to pierwszy sport zespołowy dodany do Igrzysk Olimpijskich w 1900 roku. W zawodach brali udział wyłącznie mężczyźni i dopiero po prawie 100 latach, w 1996 r.,  kobiece zespoły piłkarskie po raz pierwszy konkurowały na Olimpiadzie. Bezkonkurencyjnym liderem są Stany Zjednoczone, które wygrały 4 z 5 finałów Igrzysk Olimpijskich.

 

Tab. Złoci medaliści Igrzysk Olimpijskich w kategorii piłka nożna kobiet

Rok	Złoty Medalista
1996	USA
2000	Norwegia
2004	USA
2008	USA
2012	USA

Źródło: www.olympic.org

 

Turnieje UEFA

 

UEFA organizuje Ligę Mistrzów UEFA Kobiet oraz Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej Kobiet (oficjalna nazwa UEFA Women's EURO lub UEFA Women's Championship), które pełnią funkcję kwalifikacji do mistrzostw świata. Pierwsze rozgrywki dla kobiet zostały zorganizowane przez UEFA w 1982 r. Najwięcej tytułów mistrzów Europy zdobyły Niemki (8 zwycięstw na 11 turniejów). W ostatnim opublikowanym rankingu UEFA (listopad 2014 r.) pierwsze trzy miejsca zajmują: Niemcy, Francja, Szwecja. Polki w rankingu zajmują 18. miejsce.

 

Kobieca piłka nożna na świecie

 

Stany Zjednoczone to jeden z nielicznych krajów na świecie, w którym narodowy kobiecy zespół piłkarski ma o wiele większe znaczenie i popularność wśród fanów, aniżeli reprezentacja męska. Amerykańskie piłkarki są obecnie liderkami w światowej kobiecej piłce nożnej. Duże znaczenie miało wprowadzenie przez rząd w 1972 r. obowiązku wyrównywania szans dla dziewcząt i chłopców w dostępie do sportu – już od podstawowego poziomu szkolnictwa. Od tego czasu kobieca piłka rozwija się bardzo dynamicznie i w 1985 r. został założony pierwszy narodowy zespół piłkarski. Amerykanki wygrały pierwsze zawody kobiecej piłki nożnej na Igrzyskach Olimpijskich w 1996 r. W 1999 r. USA były gospodarzem Women’s World Cup i finał, rozegrany przez Chinki i Amerykanki, obejrzało w telewizji aż 40 milionów widzów. W 2004, 2008 i 2012 r. olimpijski złoty medal w piłce nożnej znów trafił do Amerykanek. Legendą amerykańskiej pilki nożnej jest Michele Akers, która grała w narodowym zespole przez 15 lat, od samych początków jej powstania. Przez wielu jest uznawana za najlepszą w historii piłkarkę na świecie. Inna znaną postacią kobiecej piłki nożnej jest obok Mia Hamm.

 

Gwiazdą afrykańskiej piłki nożnej kobiet jest Nigeria, która wygrała aż 9 z 11 mistrzostw piłki nożnej kobiet w Afryce (African Women Championship). Współcześnie kobiece ligi piłkarskie istnieją w kilkunastu krajach afrykańskich, ale poza przedstawicielkami ligi nigeryjskiej, nie odnoszą one sukcesów na polu międzynarodowym. W Afryce dostęp kobiet do sportu jest nadal znacząco utrudniony i dlatego wiele utalentowanych piłkarek migruje do Europy lub Stanów Zjednoczonych.

 

 

W Brazylii, ojczyźnie wielu gwiazd męskiej piłki nożnej, społeczeństwo przez długi czas była negatywnie nastawione do piłki nożnej w wydaniu kobiecym. W 1941 r. dyscyplina ta została zdelegalizowana i dopiero w 1979 r. przywrócono dostęp płci pięknej do piłki nożnej. Niestety, samo zniesienie zakazu nie zmieniło mentalności samych Brazylijczyków, którzy uważali (i w dużej części nadal uważają) piłkę nożną za sport narodowy, symbol męskości i siły, wykluczając tym samym aktywność kobiet na boiskach piłkarskich. Przez ponad dwie dekady, aż do początków XXI wieku, kobieca piłka nożna istniała wyłącznie na poziomie amatorskim. W 2004 r. stworzona został w Brazylii pierwsza narodowa reprezentacja piłkarska kobiet, która jeszcze w tym samym roku zdobyła srebrny medal na Igrzyskach Olimpijskich w Atenach. To zwycięstwo przyczyniło się do zwiększenia akceptacji Brazylijczyków w kwestii udziału kobiet w „świętym sporcie”.

 

 

Azja posiada silne zespoły piłkarskie, które z powodzeniem dziś konkurują z innymi reprezentacjami na arenie międzynarodowej. Początki futbolu azjatyckiego były trudne, a jego rozwój powolny. Są to zespoły o krótkiej historii, ale liczne międzynarodowe sukcesy konsekwentnie umacniają pozycję kobiecego futbolu w krajach Azjii. Japonki były pierwszą drużyną z Azji Zachodniej, które zbudowały narodowy zespół piłkarski. Od 1991 r. drużyna ta bierze udział w każdych międzynarodowych mistrzostwach piłkarskich. Drugą piłkarską potęgą są w Azji Chiny, które wielokrotnie zaskakiwały świat swoimi utalentowanymi kobiecymi zespołami. Chinki wygrały pierwsze siedem mistrzostw Asian Women’s Championship (organizowanych od 1986 r.), a w 1999 r.  zostały wicemistrzyniami w World Cup. W 2014 Chinki zdobyły złoty medal na młodzieżowych Igrzyskach Olimpijskich w Nanjing. 

 

Piłka nożna kobiet w Europie

 

Rozwój kobiecej piłki nożnej w Europie jest dynamiczny. Badania opracowane przez UEFA 2014/15 wskazują, że łączna liczba zarejestrowanych graczy-kobiet liczy ponad 1.208.000.

Coraz więcej młodych dziewcząt gry w piłkę nożną, a liczba zarejestrowanych piłkarek poniżej 18 lat wynosi obecnie ponad 750.000.

Liczba dorosłych graczy – w wieku powyżej 18 lat – również rośnie. Siedem krajów europejskich – Dania, Anglia, Francja, Niemcy, Holandia, Norwegia i Szwecja, posiada ponad 420,000 kobiet grających w piłkę nożną. Liczba piłkarek w okresie od 1985 do 2014 roku wzrosła w Europie aż pięciokrotnie. Pięćdziesiąt jeden krajów posiada krajową ligę dla kobiet.

 

Bezkonkurencyjnym europejskim zespołem piłkarskim są Niemcy, zarówno w skali europejskiej jak i światowej. Zajmują pierwsze w generalnym rankingu FIFA i dwukrotnie wygrały Puchar – w 2003 i 2007 r. Do tegorocznych FIFA Women's World Cup Niemki dostały się wygrywając wszystkie dziesięć kwalifikacyjnych meczów, co czyni je faworytkami do Pucharu FIFA 2015.

 

Najsilniejszą w Europie konkurencję dla Niemiek stanowią Norweżki, których zespół zalicza się do najsilniejszych w świecie międzynarodowej piłki nożnej kobiet. Na każdym z turniejów Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej Kobiet (FIFA Women's World Cup), Norweżki dotarły minimum do ​​ćwierćfinału, a w 1995 r. zdobyły puchar. Norwegia wygrała również olimpijskie złoto na Igrzyskach Olimpijskich w 2000 roku w Sydney. 

 

Piłka nożna kobiet w Polsce

 

Piłka nożna jest najpopularniejszym sportem w Polsce, zarówno pod kątem uczestnictwa czynnego, jak i biernego. W 2010 r. liczba trenujących grę w piłkę nożną przekraczała ponad trzykrotnie liczbę wybierających drugi pod względem popularności sport w Polsce – piłkę siatkową.

Kobiety zaczęły grać w piłkę nożną w Polsce na początku XX wieku. Nie odbiegamy pod tym względem od reszty świata. Pierwszy polski klub piłki nożnej kobiet został założony w Poznaniu w 1921 roku, jako jedna z sekcji sportowych Towarzystwa Sportowego "Unia" Poznań. Jednak jego historia była bardzo krótka i nie ma zbyt wielu informacji na ten temat. Ale to właśnie Wielkopolskę możemy uznać za kolebkę polskiej piłki nożnej kobiet. Prawdziwy początek piłki nożnej kobiet w Polsce sięga lat 70-tych XX wieku, podobnie jak w innych krajach europejskich. W 1975 roku odbyły się pierwsze nieoficjalne mistrzostwa Polski seniorek, w których zwyciężyła drużyna Checz Gdynia. Rok 1979 okazał się przełomowy dla rozwoju piłkarstwa kobiecego w Polsce. Podczas konferencji Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu postanowiono utworzyć Komisję ds. Piłki Nożnej Kobiet, a także, począwszy od jesieni 1979, organizować Mistrzostwa Polski. Pierwszy międzynarodowy turniej piłkarski Polki rozegrały z Włoszkami w 1981 roku. Trzy lata później, po raz pierwszy w Polsce, zorganizowano międzynarodowe zawody piłkarskie dla kobiet.  Do przełomu roku '89, piłka nożna kobiet rozwijała się w Polsce się bardzo dobrze, kolejne lata przyniosły niestety pogorszenie sytuacji, znaczne zmniejszenie się liczby klubów piłkarskich (z 40 istniejących w 1989r. do 13 w 1991r.) oraz ograniczenie finansowania działalności klubów.

Główny Urząd Statystyczny podaje, że w roku 2012 było 5,678 kobiet  (na 279,702 mężczyzn!) grających w piłkę nożną w polskich sekcjach sportowych. Natomiast raport UEFA z sezonu 2013/2014 podaje liczbę 12,725 kobiet zarejestrowanych, co w porównaniu z sezonem poprzednim stanowi zwiększenie liczby o 4,500 graczy. W przeciągu ostatnich pięciu lat łączna liczba polskich piłkarek powiększyła się o 299%.  Według respondentów związanych z piłką nożną, w 2013 r. kobiety wybierały treningi piłki nożnej częściej niż jakąkolwiek inną dyscyplinę sportową. Rosnące zainteresowanie w tej dyscyplinie można zaobserwować zwłaszcza wśród dzieci.

Reprezentacja Polski w najważniejszych światowych mistrzostwach piłki nożnej kobiet nigdy nie odniosła sukcesu – Polki nie kwalifikowały się ani do Igrzysk Olimpijskich, ani Mistrzostw Świata czy też Mistrzostw Europy.

W rozgrywkach krajowych najbardziej utytułowanym klubem jest Czarni Sosnowiec, który dwunastokrotnie wywalczył mistrzostwo Polski, oraz jedenastokrotnie – Puchar Polski. Inne utytułowane zespoły to: Unia Racibórz, Medyk Konin oraz AZS Wrocław.

 

Piłka nożna a zmiany społeczne

 

Piłka nożna to nie tylko dyscyplina sportowa, zawody czy forma spędzania wolnego czasu. W wielu krajach dostęp do piłki ma także znaczenie symboliczne – dający kobietom te same prawa, które posiadają mężczyźni. I dlatego na całym świecie organizacje społeczne wykorzystują piłkę nożną do wzbudzania pozytywnych zmian w społeczeństwach. Jedną z takich organizacji charytatywnych, promujących kobiecą grę w piłkę nożną, jest “Girls & Football SA”. Fundacja ta zachęca dziewczyny w Republice Południowej Afryki do grania w piłkę nożną, wierząc, że to pomoże im w zbudowaniu świadomości własnej siły i wartości. Poprzez liczne kampanie edukacyjne i dzięki współpracy z mediami, przyczyniają się do podniesienia świadomości ludności afrykańskiej w kwestii znaczenia sportu w życiu kobiet.

 

W wielu krajach muzułmańskich udział kobiet w grze w piłkę nożną jest nadal kontrowersyjny, a przez to bardzo utrudniony.

 

 „Świat arabski jest bardzo surowy w porównaniu do innych kultur. Musimy to zmienić, a zmiany rozpoczną się dzięki kobietom. Dzięki grze w piłkę nożną możemy uczynić nasze umysły i całe społeczeństwo bardziej otwarte” (Jackline Jazrawl, piłkarka w narodowym zespole Palestyny).

 

W Pakistanie pierwszy kobiecy zespół piłkarski – Diya, powstał w 2003 roku, w Karachi. Obecnie jest ich w Pakistanie około 16, a od 2010 roku istnieje, uwzględniana w rankingu FIFA, narodowa drużyna piłkarska kobiet. Zjednoczone Emiraty Arabskie stworzyły kobiecy zespół narodowy dopiero w 2009 r.

 

UNICEF często promuje społeczne programy sportowe, uważając, że sport jest doskonałym sposobem, aby dotrzeć do młodych kobiet – zachęcić je do kwestionowania stereotypów płciowych oraz walki o wyższy status w obrębie ich rodzin i społeczeństwa. Jest to szczególnie istotne dla adolescentek w krajach rozwijających się.

 

FIFA również zauważa potencjał społeczny kobiecego futbolu:

„Piłka nożna jest skutecznym narzędziem dla programu rozwoju socjalnego społeczności, obejmującego bardzo szeroki zakres zagadnień: prawo dzieci do nauki, prawa kobiet, praca na rzecz pokoju, wychowanie zdrowotne, ochrona środowiska, walka z dyskryminacją i zachęcanie do integracji społecznej.”

 

Rosnące zainteresowanie kobiecą piłką nożną

 

Dla organizacji piłkarskich kobieca piłka nożna stała się obecnie rynkiem dającym poważne obietnice wzrostu. Trend rozwoju kobiecej piłki nożnej jest widoczny w całej Europie. Przykładowo już w 2005r. Szkoci uznali, że "gra kobiet jest kluczowa w aspekcie rozwoju szkockiego futbolu". W 2012 r. po raz pierwszy w historii Finał Ligi Mistrzów UEFA został zorganizowany w tym samym mieście, zarówno dla kobiet jak i dla mężczyzn.

Oczywiście te tendencje rozwoju kobiecego futbolu wiążą się z rosnącym zainteresowaniem w sferze gospodarczej. Futbol kobiecy w istocie stanowi niszę na rynku i kanały telewizyjne zaczynają zauważać, że mecze kobiet mogą być atrakcyjnie dla widzów.

Międzynarodowe zawody takie FIFA Kobiet zdobywają rosnące zainteresowanie opinii publicznej i dają nadzieję na dalszy rozwój zainteresowania kobiecą piłką nożną. FIFA, widząc duży potencjał w żeńskim futbolu, przygotowała program rozwoju

 

Piłka nożna kobiet & media

 

Piłka nożna kobiet jest na całym świecie marginalizowana w mediach – poza największymi imprezami międzynarodowymi na próżno szukać w ofercie nadawców imprez z udziałem kobiet. Powody braku zainteresowania mediów są kwestią złożoną, ale może być połączona z ogólnym niewielkim zainteresowaniem tematyką sportu kobiet.

W 2010 roku Center For Feminist Research Uniwersytetu Południowej Kalifornii, opublikował szósty z kolei raport z obecności w telewizji informacji z wydarzeń sportowych kobiet (wcześniejsze raporty pochodzą z 1990, 1994, 2000, 2005 r.). Po sześciotygodniowej analizie telewizyjnych wiadomości z kanałów KNBC, KCBS i KABC (Los Angeles) przedstawiono zaskakujące wyniki:

• Sport mężczyzn zdominował sportowe wiadomości: był obecny w 96.3% całkowitego czasu przeznaczonego w telewizji na sport
• Sport kobiet otrzymał zaledwie 1.6% czasu antenowego poświęconego sportowi
• Pozostałe 2.1% to wiadomości sportowe neutralne płciowo

 

FIFA Women’s World Cup 2011 w mediach

 

Na całym świecie łącznie ponad 5900 godzin z turnieju Kobiet FIFA World Cup Germany 2011 było relacjonowanych na żywo. Całkowity zasięg turnieju było znacznie wyższe niż podczas FIFA 2007 w Chinach (+ 112%). Transmisje na żywo zwiększyły się o 80%.

Największą widownię w Europie generowały niemieckie stacje ARD i ZDF oraz japońska Fuji TV. Średnio każdy program na ZDF oglądało 6,4 mln widzów, co stanowi w tej dziedzinie rekord na skalę światową. Niemieccy widzowie mogli obejrzeli blisko 70 godzin poświęconych mistrzostwom, prawie tyle samo było w szwedzkiej telewizji (blisko 68 godzin). Mecze z udziałem reprezentacji Niemiec, Japonii i USA oglądało od 14 do 21 milionów widzów.

Niemiecka kobieca piłka nożna dużo zyskała dzięki udziałowi FIFA World Cup 2011 – średnia publiczność niemal podwoiła się, od nieco ponad 9 milionów widzów w roku 2007 do 17 mln w 2011 r.